شناخت تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان برای والدین و مربیان اهمیت زیادی دارد، زیرا بسیاری از کودکان گاهی حواس‌پرت، شیطنت‌بار یا کم‌تمرکز هستند، اما این رفتارها همیشه به معنای ابتلا به ADHD نیست. در این مقاله از سایت دکتر سمیه رحمت به‌طور دقیق بررسی می‌کنیم چگونه می‌توان بی‌توجهی طبیعی کودکان را از نشانه‌های واقعی اختلال نقص توجه تشخیص داد و چه زمانی لازم است ارزیابی تخصصی انجام شود.
تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان چیست؟
بی‌توجهی معمولی بخشی طبیعی از رشد کودک است. کودکان در سنین مختلف ممکن است به دلیل کنجکاوی، بازیگوشی یا خستگی نتوانند روی یک کار تمرکز کنند. اما اختلال نقص توجه (ADHD) یک وضعیت عصبی-رشدی است که باعث می‌شود کودک به‌طور مداوم و در شرایط مختلف با مشکلات توجه، تمرکز و کنترل رفتار روبه‌رو باشد.
ویژگی‌های بی‌توجهی معمولی
در حالت بی‌توجهی طبیعی:
- کودک گاهی حواسش پرت می‌شود.
- می‌تواند با یادآوری دوباره به کار برگردد.
- در کارهای جالب و مورد علاقه‌اش تمرکز خوبی دارد.
- این بی‌توجهی معمولاً در شرایط خاص (مثلاً هنگام خستگی یا گرسنگی) بیشتر می‌شود.
ویژگی‌های اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان
در ADHD:
- کودک در بیشتر موقعیت‌ها بی‌توجه است.
- حتی در فعالیت‌های مورد علاقه‌اش نیز تمرکز پایدار ندارد.
- دستورالعمل‌ها را بارها تکرار می‌کنید اما باز هم فراموش می‌کند.
- بی‌توجهی همراه با مشکلات دیگری مثل بی‌قراری یا تکانشگری مشاهده می‌شود.
تشخیص تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در همین الگوی دائمی و پایدار نهفته است.
نشانه‌های مهم برای تشخیص تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان
۱. میزان تکرار و شدت رفتار
اگر حواس‌پرتی کودک فقط چند بار در هفته رخ می‌دهد، طبیعی است؛ اما اگر این رفتار هر روز و در اغلب فعالیت‌ها دیده شود، احتمال ADHD بیشتر می‌شود.
۲. بروز رفتار در محیط‌های مختلف
بی‌توجهی معمولی ممکن است فقط در خانه یا مدرسه دیده شود.
اما ADHD در چند محیط مختلف (خانه، مدرسه، مهمانی، کلاس‌های آموزشی) بروز می‌کند.
۳. تأثیر رفتار بر عملکرد کودک
وقتی بی‌توجهی معمولی باشد، کودک با کمی راهنمایی عملکرد خوبی دارد.
اما در ADHD، بی‌توجهی باعث مشکلات جدی در یادگیری، نوشتن، دقت در تکالیف و روابط اجتماعی می‌شود.
۴. همراه بودن نشانه‌ها با علائم دیگر
ADHD معمولاً فقط یک «بی‌توجهی ساده» نیست. علائم دیگری نیز همراه آن دیده می‌شود:
- تکانشگری
- بی‌قراری
- انجام ندادن کارها به پایان
- فراموشکاری مکرر
این مجموعه علائم یکی از مهم‌ترین معیارها برای تشخیص تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان است.
دلایل مهم برای توجه به تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان
پیشگیری از نگرانی بیش از حد
گاهی والدین با دیدن چند رفتار طبیعی کودکان، تصور می‌کنند که کودکشان ADHD دارد. آگاهی صحیح از تفاوت‌ها، استرس خانواده را کاهش می‌دهد.
جلوگیری از تشخیص دیرهنگام ADHD
در مقابل، برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند کودکشان صرفاً بی‌دقت است و به علائم ADHD توجه نمی‌کنند، که این می‌تواند باعث مشکلات تحصیلی جدی شود.
انتخاب روش تربیتی و آموزشی مناسب
شناخت این تفاوت‌ها کمک می‌کند والدین رفتار مناسب‌تری با کودک داشته باشند؛ چه کودک فقط بی‌توجه باشد و چه اختلالی واقعی وجود داشته باشد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر رفتارهای زیر در کودک مشاهده می‌شود، بهتر است به یک روان‌شناس یا متخصص کودک مراجعه کنید:
- بی‌توجهی در حداقل سه ماه گذشته مداوم بوده است.
- رفتارها در چند محیط مختلف دیده می‌شود.
- بی‌توجهی باعث کاهش نمرات، مشکل در تکالیف یا ایراد در روابط اجتماعی شده است.
- مجموعه‌ای از مشکلات شامل بی‌قراری، تکانشگری یا فراموشکاری نیز همراه است.
تشخیص حرفه‌ای بهترین روش برای تعیین دقیق تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان است.
جمع‌بندی
تشخیص تفاوت بی‌توجهی معمولی با اختلال نقص توجه (ADHD) در کودکان به والدین کمک می‌کند تصمیم‌های تربیتی و آموزشی بهتری بگیرند. بی‌توجهی ساده امری طبیعی در رشد کودک است، اما ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که نیاز به برنامه‌ریزی، ارزیابی دقیق و گاهی مداخله تخصصی دارد.
